1. Hiểu về bệnh

Võng mạc là nơi duy nhất trên cơ thể cho phép quan sát và nghiên cứu hệ thống mạch máu, từ đó sơ bộ đánh giá và tiên lượng tình trạng hệ mạch máu toàn thân do có cùng cấu tạo giải phẫu và chức năng sinh lý.

Bệnh võng mạc do tăng huyết áp xảy ra khi huyết áp của người bệnh tăng quá cao, thành mạch máu của võng mạc sẽ dày lên, khiến những mạch máu này hẹp lại. Hậu quả là máu tới võng mạc bị hạn chế. Trong một số trường hợp còn xuất hiện phù nề võng mạc.

Theo thời gian, tăng huyết áp có thể gây tổn thương các mạch máu của võng mạc, hạn chế chức năng của võng mạc và tạo một áp lực lên thần kinh thị giác, gây ra các vấn đề về thị lực.

2. Triệu chứng

Dấu hiệu ban đầu của bệnh võng mạc do tăng huyết áp thường không có những triệu chứng rõ nét. Tuy nhiên, khi tình trạng bệnh trở nên thực sự nghiêm trọng sẽ xuất hiện một số triệu chứng cơ bản như:

– Tầm nhìn giảm

– Sưng mắt

– Đứt vỡ mạch máu

– Song thị (double vision) đi kèm với đau đầu…

Vì thế, khi gặp những triệu chứng trên kèm theo huyết áp liên tục tăng cao, cần đến ngay cơ sở y tế hoặc phòng khám uy tín để tránh sự thay đổi nhanh chóng và tiêu cực về thị lực. 

3. Nguyên nhân gây bệnh

Huyết áp tăng cao trong một thời gian dài là nguyên nhân chủ yếu gây võng mạc cao huyết áp. Tăng huyết áp là vấn đề sức khỏe mãn tính, trong đó áp suất máu do tim tạo ra tác động đến động mạch quá cao. Khi máu di chuyển qua cơ thể với áp suất cao như vậy, lâu ngày các mô động mạch sẽ bắt đầu căng ra và cuối cùng dẫn đến tổn thương. Hệ quả này kéo theo nhiều biến chứng phức tạp.

Một số yếu tố khiến cơ thể dễ bị tăng huyết áp như: ít hoạt động thể chất, thừa cân, hấp thụ quá nhiều muối và luôn để đầu óc trong tình trạng căng thẳng, bệnh tim, xơ vữa động mạch, bệnh tiểu đường, hút thuốc lá thường xuyên, cholesterol cao, thừa cân, chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng, uống nhiều đồ uống có cồn…

4. Đặc điểm tổn thương

– Co động mạch: Là đáp ứng sinh lý với tăng huyết áp động mạch. Co mạch có thể khu trú hoặc lan tỏa làm cho các động mạch có vẻ cứng thẳng, chia nhánh vuông góc tạo ra hình ảnh thưa thớt của hệ mạch võng mạc.

– Xơ cứng động mạch: Khi có sự già cỗi của lớp collagen thì thành động mạch sẽ dày lên và cứng làm hẹp động mạch lại. Ánh động mạch biến đổi trông như sợi dây đồng. Động mạch kém đàn hồi, bị hyaline hóa tạo nên hình ảnh sợi dây bạc, cuối cùng có một bao trắng che lấp cột máu.

– Bắt chéo động – tĩnh mạch: Chỗ bắt chéo động – tĩnh mạch được bọc bởi một bao xơ chun chung. Khi có quá trình xơ cứng thành mạch thì động mạch sẽ đè bẹp tĩnh mạch.

– Xuất huyết võng mạc: Là những xuất huyết nông có hình ngọn nến nằm dọc theo các sợi thần kinh quanh những mạch máu lớn gần đĩa thị. Có thể là những xuất huyết sâu hơn hình chấm hoặc tròn ở khắp võng mạc.

– Xuất tiết bông: Hay gọi là xuất tiết mềm là những đám trắng bờ không rõ nằm nông che lấp các mạch máu hay nằm gần những mạch máu lớn

– Xuất tiết cứng: Là những đám màu vàng nằm sâu, ranh giới rõ thường ở cực sau. Chúng có thể sắp xếp theo hình nan hoa lan tỏa ra quanh hoàng điểm tao thành sao hoàng điểm. Đôi khi chúng tập trung lại tạo nên một đám thâm nhiễm lớn.

– Phù đĩa thị: Bờ đĩa thị mờ, ranh giới không rõ, hơi nhô lên có màu trắng. Các tĩnh mạch giãn ngoằn ngoèo, cương tụ kèm theo giãn mao mạch, đôi khi có xuất huyết trước đĩa thị.

5. Các cấp độ của bệnh

Bệnh võng mạc do tăng huyết áp thường được biểu thị theo thang điểm từ 1 – 4. Thang đo được gọi là Hệ thống phân loại Keith-Wagener-Barker. Dưới đây là bốn cấp độ nghiêm trọng:

– Cấp độ 1: Động mạch võng mạc thu hẹp nhẹ.

– Cấp độ 2: Tương tự như cấp độ 1, nhưng tình trạng co thắt nghiêm trọng hơn, gọi là dị dạng động mạch.

– Cấp độ 3: Có đầy đủ dấu hiệu của cấp độ 2, cộng thêm triệu chứng phù võng mạc, vi phình mạch, xuất huyết dạng bông hay xuất huyết võng mạc.

– Cấp độ 4: Dấu hiệu của cấp độ 3 trở nên trầm trọng với sưng đĩa thị gọi là phù gai thị và phù hoàng điểm. Những người mắc bệnh võng mạc cao huyết áp cấp độ 4 có nguy cơ đột quỵ cao hơn và có khả năng đối mặt với các bệnh lý liên quan đến tim hoặc thận.

6. Biến chứng của bệnh

– Bệnh thần kinh thị giác do thiếu máu cục bộ, xảy ra khi cao huyết áp ngăn chặn lưu lượng máu bình thường trong mắt.

– Tắc nghẽn động mạch hoặc tĩnh mạch võng mạc xảy ra khi máu lưu thông đến võng mạc bị huyết khối trong mạch máu cản trở.

– Tổn thương các dây thần kinh dẫn đến xuất huyết dạng bông.

– Tăng huyết áp ác tính là một tình trạng hiếm gặp khiến huyết áp tăng đột ngột, cản trở tầm nhìn và gây giảm thị lực đột ngột. Đây là một tình trạng có khả năng đe dọa tính mạng.

– Một số nghiên cứu cho thấy những người mắc bệnh võng mạc cao huyết áp dễ bị đột quỵ và suy tim hơn những người bình thường khác.

7. Điều trị bệnh

Để giảm tối đa nguy cơ bị bệnh võng mạc và các biến chứng võng mạc do tăng huyết áp cần kiểm soát huyết áp kết hợp với thuốc, tạo thói quen sống lành mạnh, bao gồm:

-Tập thể dục thường xuyên, giảm lượng muối mà cơ thể hấp thụ, hạn chế caffein, đồ uống có cồn, ăn nhiều trái cây, rau xanh giúp huyết áp khỏe mạnh ổn định.

-Bỏ thói quen hút thuốc lá, cần giảm cân hợp lý để phòng ngừa tăng huyết áp

-Khi bác sĩ có can thiệp vào bệnh huyết áp cao bằng các loại thuốc cần uống theo chỉ định và đi khám định kỳ, kiểm soát nghiêm túc huyết áp để tránh gây tổn thương đến mắt, dẫn đến nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn.

Thạc sỹ - Bác sỹ Dư Hải Nam

Trưởng khoa Đáy mắt màng bồ đào – BV Mắt Nghệ An