Nếu chẳng may thấy mắt có các biểu hiện như đau nhức, nhìn mờ, chảy nước mắt, cảm giác có dị vật không nhanh chóng mất đi hoặc không thể lấy ra thì cần phải đi khám ngay. Tuy nhiên, với những tai nạn nhỏ về mắt xảy ra trong gia đình, bạn cần biết tới những biện pháp phòng ngừa và sơ cứu để xử trí tình huống ngay lúc đó.

I. Ngã và tai nạn mắt:

Trượt sàn nhà, ngã khi mở tủ, sàn nhà trơn ướt gây ngã và chấn thương cho mắt nhiều hơn bạn tưởng tượng. Ngã là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương mắt trong những năm vừa qua. Người lớn hơn 60 tuổi chịu chấn thương loại này đặc biệt nhiều. Vì vậy, hãy đảm bảo một môi trường an toàn khô ráo trước thềm nhà tắm, trong phòng bếp hay trên sàn nhà cho cả người già và trẻ em.

Có nên chườm đá cho mắt đang sưng tím? Mọi người thường lấy đá hay miếng thịt trong tủ đá đắp lên mắt để giảm sưng tím cho mắt. Đó là phương thức không an toàn. Các vi sinh vật có hại có thể gây bệnh cho mắt. Các gói thực phẩm khác bị hóa đá như túi rau, gói thức ăn đều có vi khuẩn nên không dùng để áp trực tiếp lên mắt được. Với sưng tím ở mắt, ta nên dùng đá cục bọc bằng khăn sạch/túi nilon sạch áp lên mắt trong vài phút. Nên khám bác sĩ ngay nếu có vấn đề gì đó bất thường đi kèm.

Hình 1: Tai nạn vùng mắt

II. Khi mắt có dị vật:

Khi bụi, côn trùng hoặc dị vật gì đó bay vào mắt trong lúc dọn dẹp nhà cửa có thể khiến làm rách giác mạc, kết mạc. Hãy dùng nước sạch để rửa mắt ngay, chớp mắt vào một cốc to đầy nước hoặc rửa mắt bằng nước muối sinh lý, nhỏ các loại thuốc mắt chuyên dụng dạng nhẹ. Tuyệt đối không được dụi mắt sẽ khiến dị vật chui sâu hơn và làm nhiễm khuẩn mắt. Không nên tự ý đi mua kháng sinh về nhỏ mà không có chỉ định của bác sĩ.

Hình 2: Dị vật kết mạc

III. Phải làm sao khi bị các dung dịch tẩy rửa bắn vào mắt?

Bạn nên đeo kính bảo vệ mắt khi tiếp xúc với các hóa chất tẩy rửa và làm sạch. Thuốc tẩy trắng, chất cọ rửa nhà vệ sinh và các hóa chất làm sạch khác có thể gây hại nghiêm trọng , thậm chí gây mù lòa cho mắt. Nếu chẳng may những chất trên lọt vào mắt, hãy rửa bằng thật nhiều nước, sau đó phải điều trị bằng đơn thuốc chuyên khoa. Càng để hóa chất lâu trên mắt càng gây hại thêm cho mắt.

IV. Nếu bạn bị mỡ nóng bắn vào mắt:

Dầu hay mỡ nóng có thể nổ khi sôi và bắn vào mắt. Phòng hộ là cách tốt nhất. Đừng quên là dụng cụ bảo vệ mắt có thể giúp ta tránh hầu hết chấn thương đối với mắt. Nếu bạn không định bảo vệ mắt mình bằng kính bảo vệ khi đun nấu thì chí ít cũng nên trang bị dụng cụ chắn mỡ hay nắp đậy cho chảo hay xoong nồi.

Nếu chẳng may bị dầu mỡ nóng bắn vào mắt, bạn nên xối rửa bằng nhiều nước ngay lập tức. Động tác này sẽ giúp đẩy ra ngoài các tiểu thể dầu mỡ và chất bẩn khác. Nếu chấn thương mắt đã rõ ràng, đau nhiều, các khó chịu không giảm nhanh, nên đi khám bác sĩ mắt càng sớm càng tốt. Chấn thương nếu ở dạng vi thể thì các dung dịch nước mắt nhân tạo sẽ giúp bạn dễ chịu nhanh chóng. Đừng nên dùng các thuốc chống đỏ mắt, chúng sẽ làm mắt của bạn dễ bị nhiễm khuẩn hơn và quá trình liền vết thương lâu hơn.

V. Gia vị làm bếp bắn vào mắt:

Khi bạn thao tác với hạt tiêu hay các gia vị cay nóng khác, chúng có thể bám vào các ngón tay và lọt vào mắt nếu chúng ta dùng tay quệt hay day dụi vào mắt. Do vậy, bạn nên rửa tay kỹ hoặc đeo găng tay khi làm bếp. Nếu chẳng may hạt tiêu hay gia vị nóng chui vào mắt, bạn nên xối rửa bằng nhiều nước. Cũng nên rửa quanh mắt bằng dầu gội trẻ em. Không nên dùng xà phòng trực tiếp vào mắt.

VI. Bị các chất lỏng khác bắn vào mắt:

Bất kỳ chất lỏng nào bắn vào mắt sẽ làm bạn khó chịu. Trước hết, bạn nên rửa mắt ngay. Dịch lỏng có thể chứa một loại acid/bazơ nào đó và gây chảy nước mắt, cảm giác bỏng rát. Các chất lỏng chứa các vi sinh vật có thể khiến mắt bị nhiễm nhuẩn, gây bỏng hoặc phồng rộp cho mắt. Bạn cần rửa mắt ngay bằng dung dịch nước muối sinh lý càng nhiều càng tốt để loại bỏ acid/bazơ và tìm khám bác sĩ nếu thấy mắt bị tổn thương hoặc các khó chịu vẫn tiếp diễn.

Hình 3: Bỏng kết giác mạc

VII. Hãy cảnh giác với vật sắc nhọn!

Dao, dĩa, kẹp, kéo và các vật dụng sắc nhọn khác có thể gây hại nghiêm trọng cho mắt. Ta luôn phải có ý thức đề phòng chúng gây hại cho mắt, đặc biệt là khi có trẻ nhỏ trong nhà. Đừng quên vật sắc nhọn là nguyên nhân phổ biến hàng thứ 3 gây hại cho mắt trẻ em.

VIII. Có nên dùng thực phẩm để đắp hay tra nhỏ vào mắt?

Các câu chuyện thêu dệt về tác dụng này nọ của thực phẩm trên mắt hay khả năng thay đổi màu mắt chỉ là chuyện hoang đường. Mật ong không làm thay đổi màu mắt. Trà không chữa được đỏ mắt. Do vậy, đừng dùng những gì không phải sản xuất ra để dùng cho mắt lên mắt. Nếu bạn dùng thực phẩm làm đẹp nào đó trên vùng da quanh mắt thì đừng để chúng xâm nhập vào mắt.

BS.CKI Nguyễn Đức Anh